Klucz do bezpieczeństwa. Materia czy informacja? Cz. 1
W dobie cyfryzacji i rosnącego znaczenia technologii kwestia bezpieczeństwa nabiera nowego wymiaru. Czy ochronę zapewnia odpowiednia infrastruktura, czyli zestaw nowoczesnych urządzeń połączonych odpowiednim protokołem komunikacyjnym? Co jest kluczem do osiągnięcia najwyższego możliwego poziomu bezpieczeństwa?
Jeżeli pominąć wypadki kolejowe (także śmiertelne), których przyczyną jest przebywanie osób na torach w miejscach niedozwolonych i które przynoszą największą liczbę ofiar, to pozostałe typowe wypadki kolejowe kojarzą się przede wszystkim z uszkodzeniem mechanicznym: pękniętą szyną, zniekształconym torem, uszkodzeniem kół lub osi wagonu, pęknięciem sprzęgu pomiędzy wagonami lub techniczną awarią hamulca. Tymczasem coraz lepsza i stosowana w wielu różnych miejscach diagnostyka pozwala wykrywać takie zjawiska, zanim przybiorą niebezpieczne rozmiary. Dla przykładu: pomiar przegrzania łożysk oraz dynamicznych nacisków kół na szyny pozwala zauważyć nadciągające uszkodzenie już na etapie przyczyn – zanim te zjawiska wystąpią i staną się przyczyną nadmiernego zużycia szyn lub wykolejenia.
W związku z tym tego rodzaju wypadki są coraz rzadsze i widać, że za szereg najpoważniejszych katastrof odpowiada coś, co moglibyśmy nazwać warstwą informacyjną. Informacje o zajętości torów czy położeniu zwrotnic i innych składników drogi przebiegu, po której ma jechać pociąg, trzeba zebrać, a następnie na ich podstawie można stwierdzić, że gwarantują bezpieczny przejazd oraz że nie ma innych przebiegów – sprzecznych już ułożonych, dla których przekazano pozwolenie na jazdę (telefonicznie, pisemnie, sygnałem na semaforze lub komputerowo). Przez długi czas podstawą były działania ludzi, ale stopniowo wprowadzano urządzenia elektromechaniczne przekaźnikowe, wykonane w technologii zbliżonej do telefonicznych central przekaźnikowych.
Warto podkreślić, że to właśnie kolej – obok telegrafu i telefonu stacjonarnego – była pionierem w tej dziedzinie. Potem wprowadzano urządzenia elektroniczne i wreszcie komputerowe (w tym względzie kolej była ostrożna i raczej konserwatywna). Zwiększenie roli komputerów, ich oprogramowania i teletransmisji opartej na światłowodach usunęło niektóre zagrożenia, ale stworzyło nowe, związane z szeroko pojętym obszarem cyberbezpieczeństwa.
Nadal jednak warto pamiętać, że niedostatki „konwencjonalnych” metod mogą prowadzić do nieszczęścia. Ważnymi czynnikami wpływającymi na bezpieczeństwo są jakość i powszechność łączności pomiędzy posterunkami, ale także z załogami pociągów. Łączność ta wykorzystywana jest do przekazywania ostrzeżeń, wiadomości i poleceń głosowo, ale także sygnałem elektronicznym. Dotyczy to zwłaszcza alarmowego sygnału radio-stop, który umożliwia zdalne zatrzymanie pociągu.
Dr inż. Tadeusz Syryjczyk
Przedsiębiorca, minister przemysłu w rządzie Tadeusza Mazowieckiego, minister transportu
i gospodarki morskiej w rządzie Jerzego Buzka, partner w Zespole Doradców Gospodarczych TOR
