Kolej bezpieczna … dla pasażera i pracownika

Kolej jest bezpiecznym środkiem transportu. Długotrwały trend zmniejszania się liczby wypadków i ofiar uległ co prawda pewnemu zakłóceniu w latach 2012–2016, ale nie zmienia to mocnej pozycji kolei w rankingu bezpiecznego środka transportu.

To truizm ale warto stale mieć przed oczyma konkretny wymiar tej podstawowej zalety kolei, a także zwymiarować te niebezpieczeństwa, które w kategoriach ludzkiego życia, a także w wymiarze ekonomicznym i społecznym, są najbardziej dokuczliwe. Panuje tu wiele asymetrii w myśleniu pomiędzy bezpieczeństwem na drogach a bezpieczeństwem na kolei. Nie chodzi przy tym o sprawdzone rozwiązania przynoszące bezpieczeństwo użytkownikom i pracownikom kolei, które trudno byłoby wprowadzić  transporcie drogowym, ale o sposób podejmowania decyzji o przepisach oraz pewność egzekwowania przepisów.

 

Czynniki ryzyka

 

W każdym przypadku ryzyko zależy od jakości infrastruktury i stanu pojazdu. Tutaj w każdym rodzaju transportu rygoryzm narasta. Gorzej z predyspozycjami i kwalifikacjami kierujących pojazdami. Pociągi, samoloty i statki  prowadzą zawodowi maszyniści, piloci i kapitanowie. Podlegają oni długotrwałemu szkoleniu, badaniom zdrowotnym i psychologicznym, a ich praca jest obserwowana stale – ruch pojazdu jest rejestrowany i każdy ma świadomość że w razie incydentu jego zachowanie będzie obiektywnie udokumentowane.  W transporcie drogowym część kierujących – kierowcy zawodowi – podlega ostrzejszym rygorom w szkoleniu i egzaminowaniu, a potem ich praca podlega ciągłej kontroli co do czasu pracy, ale z innymi parametrami jest już rozmaicie. Większość użytkowników dróg to jednak osoby dla których prowadzenie pojazdu nie jest zawodem. Poza tym wystarczy uświadomić sobie, jak ścisłej i permanentnej kontroli podlega prędkość pociągu, a jak rzadko kontrolowana jest prędkość na drogach.

Proces ustalania przepisów jest także dalece zróżnicowany. W przypadku kolei i lotnictwa na poziomie ustawodawczym regulowane są kwestie bardzo ogólne,  reszta to przepisy wykonawcze wydawane przez organy rządowe, regulacyjne, zarządców infrastruktury  i wreszcie przedsiębiorstwa kolejowe. Są one drobiazgowe, decyduje czynnik profesjonalny i sumują one ponad 100 lat doświadczeń.

 

Rejestrowanie i badanie prekursorów wypadków

 

Istotnym aspektem kolejowego bezpieczeństwa jest też rejestrowanie i badanie prekursorów wypadków, to jest zdarzeń takich jak pęknięcia osi lub kół, wadliwe sygnały, przejechania czerwonego światła na semaforze czy pęknięcia szyn nawet bez konsekwencji w postaci ofiar w ludziach lub dużych strat materialnych. Badanie wypadków kolejowych i lotniczych  ma wyraźnie dwutorowy charakter – prokuratura szuka odpowiedzialnych i winnych, a komisja badania wypadków ustala przyczyny zarówno bezpośrednie, jak i  pośrednie. Poszukuje luk w systemie zarządzania bezpieczeństwem i wprowadza zalecenia, które często prowadzą do kolejnych nowelizacji przepisów, metod szkolenia, stosowanych rozwiązań zarówno w konkretnym miejscu, jak i generalnie. Co do niektórych kwestii – np. wady technicznej w konkretnym typie wagonu – dokonuje się wymiany informacji na poziomie międzynarodowym, aby w innych krajach przyjrzeć się występowaniu określonego ryzyka.

 

Źródło: dr inż. Tadeusz Syryjczyk, Kolej bezpieczna … dla pasażera i pracownika, „KZA Express”, 01(15)/2020