Kolejowa droga do zeroemisyjności cz. 2

Transport kolejowy jest powszechnie uważany za najbardziej obiecujący pod względem redukcji emitowanych zanieczyszczeń i uciążliwości dla środowiska naturalnego. Tak optymistyczną opinię kolej zawdzięcza przede wszystkim trakcji elektrycznej: stosowanej od dziesięcioleci, bezemisyjnej w miejscu eksploatacji taboru i przyjaznej środowisku. Jednak transport kolejowy wpływa na środowisko na wiele sposobów, a osiągnięcie zerowej emisji nie jest proste.

Inny wpływ na środowisko

Kolej, ze względu na rozległość swojej infrastruktury, wpływa na środowisko naturalne na wiele sposobów: poprzez emisję hałasu, zmiany wprowadzane podczas budowy i remontów linii kolejowych, kolizje ze zwierzętami. Zanieczyszczenia pochodzenia kolejowego to także wycieki płynów eksploatacyjnych, środków smarnych itp. W polskich warunkach to również skutki eksploatacji wagonów pasażerskich wyposażonych w tradycyjne toalety o obiegu otwartym.

Ochrona środowiska to też właściwa gospodarka odpadami, a tych na kolei jest wiele: począwszy od jednorazowych sztućców i naczyń używanych w wagonach restauracyjnych i lokalach na stacjach kolejowych, po niebezpieczne odpady warsztatowe: przepracowane smary i oleje, zużyte elementy zawierające plastik, ołów oraz inne pierwiastki i związki chemiczne.
Trzeba pamiętać, że wiele eksploatowanych obecnie lokomotyw wyprodukowano w czasach, kiedy azbest był bardzo popularnym, tanim i uznawanym za uniwersalny materiałem izolacyjnym. Używano go do izolacji cieplnej kabin, w zabezpieczeniach przeciwpożarowych itp. Dzisiaj materiał ten jest stopniowo usuwany z pojazdów przy okazji remontów.

Przewożone towary

Bezpieczeństwo środowiska w dużej mierze zależy od stanu taboru. Nieszczelne cysterny, uszkodzone wagony towarowe czy nieprawidłowości podczas przeładunku powodują przedostawanie się do środowiska niebezpiecznych substancji. Część z nich może się kumulować w miejscu przeładunku albo postoju pociągów (na stacjach towarowych lub przy torach, na których pociągi towarowe oczekują pod semaforem). Szybkie ujawnianie takich wycieków, a przede wszystkim zabezpieczanie miejsc zwiększonego ryzyka (takich jak: kratki ściekowe, separatory, zbiorniki na ścieki niebezpieczne), regularne oczyszczanie i dekontaminacja są niezbędne. Przewoźnicy i zarządcy infrastruktury kolejowej odpowiadają jedynie za część z nich. Pozostałe mogą mieć miejsce na terenie zakładów produkcyjnych, bocznic, portów. Mimo tego trzeba je uwzględnić, analizując wpływ transportu kolejowego na środowisko.

Przedsiębiorstwa kolejowe mogą wpływać na swoich kontrahentów, żeby sprawnie usuwali oni nieprawidłowości, przynajmniej jeśli chodzi o tabor i tę część infrastruktury, która podlega nadzorowi zarządcy infrastruktury, mimo że nie jest jego własnością. Normy przewidują utratę pewnej ilości towaru podczas transportu (np. przez odparowanie paliwa, rozpuszczalników itp.), ale tam, gdzie to możliwe, należy im zapobiegać, stosując np. systemy odbioru oparów.

Zarządzanie i administracja

Obsługa przedsiębiorstw kolejowych wiąże się z przetwarzaniem dużych ilości dokumentów. Coraz częściej spotyka się rozwiązania przewidujące wyłącznie obieg dokumentów elektronicznych, ale droga do pełnego wycofania druków papierowych jest jeszcze daleka. Długo pozostaną one z nami np. jako bilety, dokumenty dla załóg pociągów albo… taśmy papierowe do prędkościomierzy rejestrujących. Na te pozornie drobne zaszłości trzeba spojrzeć przez pryzmat skali, a wtedy okaże się, że ich wpływ na środowisko jest większy, niż można by sądzić.

Firmy kolejowe korzystają z usług podwykonawców i dostawców zewnętrznych. Będąc dużym odbiorcą i poważnym kontrahentem, dysponują one narzędziem nacisku, które może skłonić inne przedsiębiorstwa do podnoszenia standardów i ograniczania emisji. Wiele dałoby wprowadzenie do dokumentacji przetargowych premii za stosowanie czystych technologii i materiałów.

Przywiązywanie wagi wyłącznie do ceny odnosi przeciwny skutek. Dążenie do redukcji ceny przy zachowaniu zysku często wiąże się z tym, że oferenci proponują wykorzystanie materiałów gorszej jakości: nieprzyjaznych środowisku, zużywających więcej energii, uciążliwych w utylizacji. Dotyczy to całej gamy materiałów i usług: detergentów, środków czyszczących, czyściw, papieru, tworzyw sztucznych itp.