Bezpieczeństwo na kolei w europejskich regulacjach prawnych
W krajach „starej piętnastki” Unii Europejskiej sieć kolejowa liczy ponad 80 000 km, nie można więc było pominąć zagadnień związanych z koleją (w tym zagadnień bezpieczeństwa) we wspólnotowych uregulowaniach prawnych.
W latach 1991–2016 aż 17 różnych aktów prawnych Unii Europejskiej (12 dyrektyw i 5 rozporządzeń) zostało poświęconych kolejnictwu – ze szczególnym uwzględnieniem kwestii bezpieczeństwa. Ponadto kilkukrotnie wydawano „białe księgi” poświęcone różnym aspektom wspólnotowej polityki transportowej, obejmującej także koleje.
Na przykład dyrektywa z 2001 roku przewidywała m.in., że należy dążyć, aby:
• „państwa członkowskie rozwijały krajową infrastrukturę kolejową, biorąc również pod uwagę ogólne potrzeby Wspólnoty,
• zostały ustanowione normy i zasady bezpieczeństwa, tabor został wyposażony we właściwe świadectwa, przedsiębiorstwa kolejowe miały odpowiednie koncesje, po wypadkach kolejowych prowadzone były każdorazowo dochodzenia powypadkowe,
• wykonanie powyższego realizowane było przez organy lub przedsiębiorstwa nieświadczące usług transportowych oraz niezależne od organów i przedsiębiorstw świadczących takie usługi,
• dostęp do infrastruktury kolejowej był równoważny i niedyskryminujący dla wszystkich operatorów”.
W 2006 roku, w związku ze wstąpieniem do UE Polski i kilku innych państw z naszej części Europy, opublikowano białą księgę o nazwie „Utrzymać Europę w ruchu – zrównoważona mobilność dla naszego kontynentu” zawierającą ocenę stanu realizacji białej księgi Komisji Europejskiej z 2001 r. oraz nowelizacje wynikające ze zmian tempa światowej gospodarki i konkurencji, przyjęcia protokołu z Kioto i wzrostu terroryzmu na świecie. Do głównych postulatów tego dokumentu należy nacisk na sprawność energetyczną środków transportu, ochronę środowiska, wprowadzenie inteligentnych systemów transportowych i innych innowacji, prawa pasażera oraz uporządkowanie sieci (w tym zarządzanie ruchem ERTMS) i spraw związanych z transportem miejskim.
W marcu 2011 r. opublikowana została nowa biała księga UE w dziedzinie transportu: „Biała księga. Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu”. Dokument zawiera prognozy i strategie rozwoju transportu we wspólnocie do 2050 r. Generalnym jego założeniem jest przeniesienie transportu z samochodów do przyjaznych środowisku gałęzi transportu, w tym transportu kolejowego.
Dla bezpieczeństwa w ruchu kolejowym najistotniejsza jest jednak o trzy lata wcześniejsza dyrektywa dotycząca bezpieczeństwa 110/2008. Podjęła ona m.in. kwestię odpowiedzialności za stan taboru i podkreśliła wagę niezależności instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na kolei i badanie wypadków kolejowych – od administracji rządowej (ministerstwa transportu) i przewoźników.
Szczegółowe wspólnotowe regulacje kolejowe służą temu, by w jak najszerszym zakresie możliwy był transport ponadgraniczny, realizowany według tych samych reguł we wszystkich krajach Unii.
