ETCS dla bezpieczeństwa na kolei

ETCS, czyli Europejski System Sterowania Pociągiem, jest rozwiązaniem, które zmniejsza prawdopodobieństwo kolizji, nie tylko kontroluje uwagę maszynisty, ale jest w stanie automatycznie zareagować na sygnał STÓJ.

W Polsce w latach 1970. zrezygnowano z wprowadzenia aktywnego transpondera wzorowanego na systemie niemieckim lub wprowadzenia własnego systemu, nad którym trwały eksperymenty.

 

Samoczynne hamowane pociągu

 

Ograniczono się do systemu SHP (samoczynne hamowane pociągu), czyli elektromagnesu biernego przy torach, który jest wykrywany przez lokomotywę, ale nie przekazuje informacji o położeniu semafora, a jedynie uruchamia brzęczek i zmusza maszynistę do naciśnięcia przycisku czuwania, a w braku reakcji rozpoczyna hamowanie awaryjne. Jednak system SHP bada, czy maszynista nie śpi, ale nie ma pewności, czy poprawnie rozpoznał i stosownie zareagował na sygnał. Pozytywnym na tle innych krajów rozwiązaniem było wprowadzenie systemu Radio Stop, który umożliwia maszynistom i dyżurnym ruchu awaryjne zatrzymanie wszystkich pociągów na odcinku linii kolejowej, na którym urządzenia radiołączności pracują na jednej częstotliwości. Jego wadą jest praca na częstotliwościach i ze sposobem kodowania umożliwiającym amatorom rozrywki, nieuważnym monterom testującym urządzenia a także złodziejom ładunku zatrzymanie pociągów, do czego dochodzi kilkadziesiąt razy rocznie. Nie zmienia to faktu, że system ten ratuje nas co roku od kilku do kilkunastu wypadków.

 

System łączności GSM-R

 

Od 2025 roku podstawowym systemem łączności na kolei będzie GSM-R. Wdrożenie nowego systemu łączności GSM-R wprowadza selektywne wywoływanie pociągów, jest on mniej zawodny i trudno włączyć się do systemu osobie postronnej, ale też zakłada się, że nadanie alarmu nie będzie wywoływało automatycznego hamowania, co budzi pewien niepokój. Przewiduje się dokonanie krajowego uzupełnienia poprzez wprowadzenie do GSM-R opcji analogicznej do Radio Stop , ale ostateczne rozstrzygnięcie nie jest pewne. Oczywiście samoczynne hamowanie w wielu przypadkach (np. przejechanie semafora wskazującego STÓJ) nastąpi w wyniku działania ETCS. Jednak nie każda linia kolejowa z łącznością GSM-R będzie od razu wyposażona w ETCS, przeciwnie – będzie to proces długotrwały. O ile upowszechnienie GSM-R na ponad 15 tys. km linii ma nastąpić do 2023 roku, to ETCS obejmie w optymistycznym przypadku nieco ponad 8 tys. km linii i trudno przewidywalną liczbę pojazdów trakcyjnych i to do 2030 roku. Jego upowszechnienie nastąpi w zasadzie dopiero w 2050 roku. Wdrożenie systemu GSM-R na polskiej sieci kolejowej stanowić będzie znaczący krok do osiągnięcia najwyższego standardu interoperacyjności ogólnoeuropejskiego systemu kolejowego. Wśród najważniejszych korzyści wdrożenia systemu GSM-R wymienia się znaczną poprawę bezpieczeństwa, jakości łączności głosowej oraz zapewnienie transmisji danych na potrzeby ETCS poziomu 2.

 

Obowiązek wprowadzenia systemu ETCS

 

Nasza kolej doczekała więc do obowiązku wprowadzenia zunifikowanego w Europie systemu ETCS, który jest uniwersalny i przekazuje do pociągu znacznie więcej informacji o dozwolonej prędkości i zasięgu jazdy przy pomocy balis (obwodów elektromagnetycznych) przy torach (poziom 1) lub stale drogą radiową (poziom 2). Następnie – gdy maszynista nie reaguje poprawnie – uruchamia hamowanie.

 

Opracowano na podstawie artykułu dra Tadeusza Syryjczyka opublikowanego w magazynie KZA EXPRESS